6 đột phá AI của Trung Quốc năm 2025: DeepSeek đến startup thách thức Elon Musk

Những bước tiến này không chỉ ảnh hưởng mạnh tới thị trường toàn cầu, mà còn phản ánh rõ cuộc cạnh tranh công nghệ ngày càng gay gắt giữa Trung Quốc và Mỹ.

Dưới đây là 6 câu chuyện tiêu biểu do trang SCMP ghi nhận, phản ánh rõ tham vọng và chiến lược AI (trí tuệ nhân tạo) của Trung Quốc trong năm 2025.

1. DeepSeek và bước đột phá AI có thể thay đổi “vận mệnh quốc gia”

DeepSeek nổi lên như một hiện tượng trong ngành AI Trung Quốc khi được nhiều chuyên gia mô tả là “ngựa ô lớn nhất” trong lĩnh vực mô hình ngôn ngữ lớn mã nguồn mở.

Đầu năm 2025, DeepSeek gây chấn động ngành công nghệ khi phát hành mô hình suy luận R1 có hiệu suất ngang các sản phẩm Mỹ như của OpenAI, Google, Anthropic và được huấn luyện với chi phí thấp hơn rất nhiều. Việc này chứng minh rằng Mỹ không dẫn đầu về AI xa hơn Trung Quốc như nhiều chuyên gia từng nghĩ và góp phần kích hoạt một đợt bán tháo mạnh cổ phiếu công nghệ vào ngày 27.1, khiến vốn hóa toàn ngành sụt giảm gần 1.000 tỉ USD, trong đó riêng Nvidia mất 600 tỉ USD.

Hồi tháng 9, DeepSeek gây sốc khi tiết lộ R1 có chi phí huấn luyện chỉ 294.000 USD và sử dụng 512 GPU (bộ xử lý đồ họa) Nvidia H800. Đây không phải là loại chip AI hàng đầu của Nvidia, ban đầu được phát triển như một sản phẩm giảm hiệu năng để vượt qua các hạn chế từ chính quyền Biden với mục đích bán cho thị trường Trung Quốc, song sau đó bị cấm theo lệnh trừng phạt của Mỹ.

Đầu năm nay, DeepSeek thông báo huấn luyện mô hình nền tảng V3 chỉ bằng 2.048 GPU Nvidia H800 trong khoảng hai tháng, với chi phí 5,6 triệu USD.

DeepSeek được xem là vũ khí quan trọng của Trung Quốc trong cuộc chiến AI với Mỹ - Ảnh: Internet

Công ty khởi nghiệp có trụ sở ở thành phố Hàng Châu (Trung Quốc) thu hút sự chú ý không chỉ vì năng lực kỹ thuật, mà còn bởi ý nghĩa chiến lược trong cuộc cạnh tranh AI của Trung Quốc với Mỹ.

Thành công của DeepSeek cũng cho thấy Trung Quốc đang tìm cách tận dụng hệ sinh thái mã nguồn mở để rút ngắn khoảng cách về AI so với Mỹ trong bối cảnh bị hạn chế mua chip tiên tiến.

2. Trung Quốc chỉ thua Mỹ “vài nano giây” về công nghệ chip

Cuối tháng 9, ông Jensen Huang, nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Nvidia, nhận định rằng Trung Quốc chỉ “chậm hơn Mỹ vài nano giây” về công nghệ chip. Tỷ phú 62 tuổi người Mỹ gốc Đài Loan cho rằng thế mạnh của Trung Quốc nằm ở nguồn nhân lực dồi dào, văn hóa làm việc năng động và sự cạnh tranh nội bộ giữa các tỉnh thành trong cả nước.

Theo Jensen Huang, việc cho phép các công ty Mỹ như Nvidia tiếp tục cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc có thể mang lại lợi ích cho cả hai bên.

“Điều tốt nhất cho Trung Quốc là các công ty nước ngoài đầu tư vào nước này, cạnh tranh tại Trung Quốc và đồng thời tạo ra sự cạnh tranh sôi nổi giữa chính họ. Họ cũng muốn vươn ra khỏi Trung Quốc và tham gia vào thị trường toàn cầu”, ông nói thêm.

Các công ty Trung Quốc đã tăng tốc để chuẩn bị cho kịch bản không còn phụ thuộc vào Nvidia, thông qua việc phát triển chip nội địa và giải pháp thay thế.

3. Trung Quốc đẩy mạnh robot hình người bằng chiến lược “trại huấn luyện”

Trong nỗ lực vượt Mỹ về robot hình người, Trung Quốc đang triển khai một cách tiếp cận mới: Xây dựng các “trại huấn luyện” robot quy mô lớn. Tại đây, robot được đào tạo liên tục trong môi trường thực tế để thu thập dữ liệu, cải thiện khả năng vận động và tương tác.

Một ví dụ tiêu biểu là trung tâm thu thập dữ liệu do công ty Agibot vận hành tại thành phố Thượng Hải, nơi các kỹ thuật viên huấn luyện robot hình người giống cách đào tạo con người. Chiến lược này cho thấy Trung Quốc không chỉ tập trung vào phần cứng, mà còn đặc biệt coi trọng dữ liệu và quá trình huấn luyện dài hạn, yếu tố then chốt để robot có thể hoạt động hiệu quả trong thế giới thực.

Người đàn ông ngồi bên cạnh robot hình người trong một cơ sở của AgiBot - Ảnh: SCMP

4. Trung Quốc công bố chip điện toán quang học

Trước các hạn chế trong việc tiếp cận GPU cao cấp của Nvidia, các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã đạt một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực điện toán quang học. Cụ thể hơn, họ công bố chip tích hợp điện toán quang học song song cao đầu tiên, mang tên Meteor-1.

Theo nhóm nghiên cứu, Meteor-1 sử dụng ánh sáng thay vì điện tử để xử lý dữ liệu, cho phép thực hiện số lượng lớn phép toán cùng lúc với tốc độ rất cao. Điện toán quang học mang đến tốc độ cao hơn, băng thông lớn, tiết kiệm năng lượng và tỏa ít nhiệt hơn so với máy tính và chip truyền thống.

Theo trang SCMP, Meteor-1 được xem là một cột mốc quan trọng, mở ra hướng đi mới cho Trung Quốc trong việc phát triển phần cứng AI không phụ thuộc vào công nghệ GPU truyền thống của Mỹ.

5. Chip AI làm từ carbon và hệ logic bậc ba lần đầu tiên trên thế giới

Một đột phá khác của Trung Quốc đến từ lĩnh vực vật liệu bán dẫn, khi các nhà khoa học chế tạo thành công chip AI đầu tiên trên thế giới làm từ carbon. Không giống chip silicon truyền thống vốn dựa trên hệ nhị phân 0 và 1, chip này sử dụng hệ logic bậc ba, cho phép xử lý thông tin theo cách hoàn toàn mới.

Hệ logic bậc ba là hệ thống trong đó mỗi đơn vị thông tin có 3 trạng thái, thay vì chỉ 2. Như vậy, một bit thông tin có thể mang nhiều dữ liệu hơn, mà không cần tăng số lượng linh kiện vật lý. Có thể hình dung đơn giản rằng nhị phân giống công tắc chỉ có bật hoặc tắt, logic bậc ba giống núm vặn có ba mức.

Công nghệ này có tiềm năng mở rộng đáng kể năng lực điện toán, đồng thời giảm mức tiêu thụ năng lượng. Nếu được thương mại hóa thành công, chip carbon có thể thay đổi nền tảng của ngành điện toán và AI trong dài hạn.

6. EngineAI Robotics thách thức Elon Musk chỉ sau 2 năm thành lập

Câu chuyện gây chú ý khác là EngineAI Robotics - công ty khởi nghiệp Trung Quốc được thành lập năm 2023 với số vốn ban đầu chỉ khoảng 1 triệu nhân dân tệ, tương đương 142.000 USD. Chỉ sau hai năm thành lập, EngineAI Robotics đã phát triển robot hình người T800 với khả năng vận động mạnh mẽ, gồm cả những cú đá vòng cầu uy lực kiểu Lý Tiểu Long.

Đây là minh chứng cho tốc độ phát triển đáng kinh ngạc của hệ sinh thái robot Trung Quốc.

Robot hình người T800 có thể đá vòng cầu kiểu Lý Tiểu Long - Ảnh: SCMP

Trong khi Tesla của Elon Musk đặt mục tiêu dài hạn với robot hình người Optimus, các công ty khởi nghiệp Trung Quốc nhỏ hơn nhưng linh hoạt đang tận dụng chi phí thấp, chuỗi cung ứng nội địa và tốc độ thử nghiệm nhanh để bám sát, thậm chí vượt lên ở một số khía cạnh.

Khi phần lớn robot hình người Mỹ vẫn nằm trong phòng thí nghiệm, các công ty Trung Quốc đang thử nghiệm sản phẩm tại các sân vận động, nhà máy và đấu trường võ thuật, trong cuộc cách mạng công nghiệp được thúc đẩy bởi quy mô, tốc độ và hệ thống.

Sơn Vân