5 cách chủ động phòng bệnh do muỗi sau lũ

Sau khi mưa lũ đi qua, không chỉ là nỗi lo về sạt lở, mất mùa hay thiệt hại tài sản, mà còn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát nhiều dịch bệnh, đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm do muỗi gây nên. Những vùng nước đọng, ao tù, rác thải và vật chứa nước trong khu dân cư là "ổ sinh sản lý tưởng" cho muỗi phát triển, khiến số ca sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản hay sốt rét có thể tăng nhanh chỉ sau vài tuần nước rút.

Người dân phun thuốc diệt muỗi và dọn dẹp môi trường ngay sau khi nước lũ rút để ngăn bệnh truyền nhiễm.

Nguy cơ dịch bệnh tăng cao sau lũ

Theo cảnh báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam, sau mưa lũ, môi trường thay đổi mạnh: nước đọng ở sân vườn, phế thải, máng xối, chai lọ, lốp xe… tạo điều kiện cho trứng muỗi nở hàng loạt. Trong đó, muỗi Aedes aegypti – loài truyền bệnh sốt xuất huyết, Zika, chikungunya – phát triển mạnh nhất ở khu vực đô thị và vùng trũng có nước sạch đọng.

Ngoài ra, ở những nơi có rừng núi, vùng trung du, muỗi Anopheles – trung gian truyền bệnh sốt rét – cũng sinh sôi nhanh. Với khí hậu nóng ẩm và mật độ dân cư cao, chỉ cần một vài ổ nước đọng, dịch bệnh có thể bùng lên trên diện rộng nếu người dân không chủ động phòng ngừa.

Muỗi có thể phát triển mạnh chỉ sau 3–5 ngày nước đọng. Sau lũ, nếu người dân không vệ sinh, dọn dẹp kịp thời, số lượng muỗi trưởng thành tăng đột biến, kéo theo nguy cơ sốt xuất huyết và các bệnh khác lan rộng.

Những bệnh thường gặp do muỗi truyền sau lũ

Sốt xuất huyết (Dengue): Bệnh lây do muỗi Aedes đốt người bệnh rồi truyền sang người khỏe. Biểu hiện gồm: sốt cao, đau đầu, đau hốc mắt, đau cơ khớp, phát ban, có thể chảy máu mũi, lợi, tay chân. Bệnh có thể chuyển nặng nhanh, gây sốc, xuất huyết nội, nguy hiểm đến tính mạng.

Trẻ em ngủ màn, mặc quần áo dài tay là biện pháp đơn giản giúp phòng bệnh sốt xuất huyết sau lũ.

Sốt rét: Gặp ở vùng núi, rừng, khu vực có muỗi Anopheles. Người bệnh sốt rét thường có cơn sốt rét run, đổ mồ hôi, nhức đầu, mệt mỏi. Nếu không điều trị, bệnh có thể gây thiếu máu, tổn thương gan, thận, não.

Viêm não Nhật Bản: Do muỗi Culex truyền, phổ biến ở khu vực chăn nuôi gia súc, gia cầm. Trẻ em là nhóm dễ mắc. Dấu hiệu gồm sốt cao, co giật, rối loạn tri giác, hôn mê – cần cấp cứu ngay.

Zika và chikungunya: Ít gặp hơn nhưng cũng nguy hiểm, đặc biệt với phụ nữ mang thai vì có thể gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi.

5 bước cơ bản chủ động phòng chống bệnh từ sớm

Sau khi nước lũ rút, việc phòng bệnh phải tiến hành ngay trong 48–72 giờ đầu, vì đây là giai đoạn muỗi bắt đầu nở hàng loạt. WHO và CDC khuyến cáo người dân nên tuân thủ 5 bước cơ bản:

1. Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi

Đổ bỏ nước đọng trong chai lọ, chậu hoa, máng nước, thùng rác, lốp xe, máng xối. Lật úp các vật dụng có thể đọng nước. Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước sinh hoạt.

Nguyên tắc "không có nước đọng – không có muỗi": chỉ cần 5ml nước là muỗi có thể đẻ trứng và nở thành bọ gậy.

2. Bảo vệ cá nhân

Ngủ màn cả ngày và đêm, mặc quần áo dài, sử dụng kem hoặc xịt chống muỗi có chứa DEET, picaridin hoặc IR3535. Trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai cần dùng loại an toàn, có hướng dẫn rõ trên bao bì.

3. Giữ môi trường sạch

Thu gom rác thải, làm sạch cống rãnh, dọn dẹp khu vực quanh nhà, trồng cây xua muỗi như sả, bạc hà, húng quế. Các khu vực công cộng cần phối hợp với chính quyền địa phương để vệ sinh tập trung, đặc biệt sau khi nước rút.

4. Thông báo khi có ổ dịch hoặc muỗi nhiều bất thường

Khi thấy muỗi dày đặc, có người sốt bất thường, cần báo ngay cho trạm y tế để được kiểm tra và phun hóa chất diệt muỗi, bọ gậy theo đúng quy trình chuyên môn.

5. Theo dõi sức khỏe, khám sớm khi có triệu chứng

Khi xuất hiện sốt cao, mệt mỏi, đau đầu, đau khớp, phát ban hoặc chảy máu cam, cần đến cơ sở y tế ngay để được xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Không nên tự ý uống thuốc hạ sốt hoặc kháng sinh khi chưa có chỉ định.

Phòng bệnh truyền nhiễm do muỗi không thể thực hiện đơn lẻ. Khi mỗi hộ gia đình chủ động vệ sinh, cả cộng đồng sẽ giảm đáng kể nguy cơ bùng dịch. Tại nhiều địa phương, chính quyền đã phát động các đợt "Ngày Chủ nhật Xanh", huy động người dân dọn dẹp, thu gom rác, khơi thông cống rãnh, loại bỏ ổ nước đọng — đây là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguồn sinh muỗi.

Phòng chống muỗi phải được xem là công việc thường xuyên, không chỉ khi có dịch. Sau lũ, chính quyền cần tăng cường giám sát, hướng dẫn người dân xử lý nước đọng, phun diệt muỗi đúng cách, tránh lạm dụng hóa chất gây ô nhiễm môi trường.

Những nhóm người cần đặc biệt bảo vệ

Trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người già và người mắc bệnh mạn tính là nhóm dễ chuyển nặng khi nhiễm bệnh do muỗi. Với trẻ em, cha mẹ nên cho trẻ ngủ màn, mặc quần áo dài, tránh để trẻ chơi gần khu vực nước đọng hoặc nơi có nhiều muỗi.

Phụ nữ mang thai cần tránh muỗi đốt để phòng Zika và sốt xuất huyết. Người cao tuổi và người bệnh mạn tính cần khám sớm khi có dấu hiệu sốt, mệt, chán ăn vì dễ biến chứng nặng.

Sau lũ, mầm bệnh có thể xuất hiện ở bất cứ đâu, nhưng chỉ cần mỗi người dân chủ động vệ sinh, diệt muỗi và bảo vệ bản thân, chúng ta hoàn toàn có thể ngăn chặn được nguy cơ dịch bệnh lan rộng. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ nhất – một chậu nước được đổ đi hôm nay có thể cứu cả khu phố khỏi dịch bệnh ngày mai.

Trần Mạnh Tuấn