2 triệu tấn dừa mỗi năm, Việt Nam tăng tốc xây dựng hệ sinh thái dừa an toàn

Phát biểu tại Diễn đàn “Truyền thông quản lý sức khỏe cây dừa Việt Nam đáp ứng yêu cầu sản xuất gắn với người tiêu dùng”, tổ chức ngày 6/11 tại Trà Vinh, PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, cho biết:

“Mỗi năm, cả nước sản xuất hơn 2 triệu tấn dừa, đưa Việt Nam trở thành một trong năm quốc gia xuất khẩu dừa lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, ngành dừa vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là ở khâu chế biến.”

Hiện nay, chỉ khoảng 30% sản phẩm dừa Việt Nam được chế biến sâu theo chuỗi giá trị, chủ yếu là nước dừa, sữa dừa, dầu dừa, cơm dừa nạo sấy, kẹo, than hoạt tính và hàng thủ công mỹ nghệ từ xơ dừa. Một số công nghệ hiện đại như tiệt trùng UHT, đóng gói vô trùng và tách dầu bằng ly tâm lạnh đã được ứng dụng, nhưng phần lớn thiết bị vẫn phải nhập khẩu.

Mỗi năm, cả nước sản xuất hơn 2 triệu tấn dừa, đưa Việt Nam trở thành quốc gia đứng thứ tư khu vực châu Á - Thái Bình Dương và thứ năm thế giới về xuất khẩu dừa.

Theo PGS.TS Tuấn, để tăng năng lực cạnh tranh, Việt Nam cần tập trung tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp lựa chọn công nghệ phù hợp, đầu tư nhà xưởng đạt chuẩn quốc tế nhằm đáp ứng yêu cầu cao của các thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản.

“Nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp cải tiến kỹ thuật, tiếp nhận công nghệ quốc tế, kết nối hợp tác với đối tác nước ngoài, đồng thời tổng hợp nhu cầu đổi mới công nghệ để triển khai các nhiệm vụ khoa học phù hợp, từ giống, gen cho đến thị trường tiêu thụ,” ông Tuấn nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu đang chuyển mạnh sang sản phẩm “xanh, sạch, truy xuất nguồn gốc rõ ràng”. Với hơn 200.000 ha dừa, cây dừa hiện là cây công nghiệp lâu năm đứng thứ tư tại Việt Nam sau cao su, cà phê và điều.

“Mười năm trước, cây dừa hầu như chưa có chỗ đứng trên bản đồ xuất khẩu. Nhưng hôm nay, Việt Nam đã có hàng loạt doanh nghiệp chế biến sâu và khởi nghiệp sáng tạo, từ mật hoa dừa đến dừa sáp, loại dừa hiếm trên thế giới, góp phần đa dạng hóa danh mục sản phẩm ‘Made in Vietnam’,” bà Thanh chia sẻ.

Theo bà Thanh, xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp dừa an toàn cần sự phối hợp chặt chẽ giữa “bốn nhà”: Nhà nước ban hành chính sách, tiêu chuẩn và tín dụng xanh; Nhà khoa học nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và giống kháng bệnh; Hiệp hội phản biện chính sách, thúc đẩy thương hiệu quốc gia; Doanh nghiệp và HTX tổ chức vùng nguyên liệu, áp dụng công nghệ sinh học, truy xuất nguồn gốc, chế biến sâu và tạo việc làm bền vững.

“Về lâu dài, hướng đi này sẽ góp phần hình thành thương hiệu ‘Dừa Việt Nam xanh và an toàn’, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế,” bà Thanh khẳng định.

Theo ông Châu Hữu Trị, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Vĩnh Long, chuỗi liên kết trong ngành dừa hiện vẫn còn lỏng lẻo, cần được củng cố bằng sự cộng đồng trách nhiệm và chia sẻ rủi ro giữa các bên. Ông đề nghị cần sớm xây dựng cơ chế pháp lý ràng buộc để đảm bảo sự gắn kết hiệu quả giữa Nhà nước, nhà khoa học, nhà trường và nông dân.

Nhìn lại 15 năm phát triển ngành dừa tại Bến Tre và Vĩnh Long, ông Trị cho biết, Việt Nam đã làm chủ 90% công nghệ chế biến dừa, song vẫn cần tiếp tục đổi mới để khai thác đa giá trị, nếu không sẽ bị tụt lại trong cuộc đua toàn cầu.

“Chúng ta có hơn 24.000 ha dừa hữu cơ cần được tái chứng nhận trong thời gian tới. Vì vậy, việc quy hoạch tổng thể, đánh giá thực tế và hỗ trợ tín dụng xanh là yếu tố then chốt để ngành dừa Việt Nam phát triển bền vững,” ông Trị nhấn mạnh.

Hồng Hương