100 năm Báo chí Cách mạng: Một hành trình gắn liền với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước

Ngày 21/6/1925, tờ Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập tại Quảng Châu (Trung Quốc) chính thức ra mắt bạn đọc. Cột mốc ấy đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam, một nền báo chí ra đời để phụng sự cách mạng, phục vụ nhân dân và phụng sự cho lý tưởng độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Kể từ đó, qua suốt 100 năm với bao biến động của thời cuộc, báo chí Việt Nam không ngừng phát triển, trở thành lực lượng quan trọng trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, cũng như trong sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế hiện nay.

Báo chí cách mạng – Khơi nguồn từ lý tưởng vì dân, vì nước

Ngay từ thuở ban đầu, báo chí cách mạng Việt Nam đã mang một sứ mệnh đặc biệt: làm công cụ tuyên truyền, giác ngộ và tổ chức lực lượng cách mạng. Trong điều kiện nước ta lúc ấy đang nằm dưới ách đô hộ thực dân, báo chí không đơn thuần là phương tiện thông tin mà là một mặt trận đấu tranh trực diện.

Tờ Thanh Niên đã khơi dòng mạch tư tưởng mới: kêu gọi người dân đứng lên chống lại áp bức, giải phóng dân tộc, khai mở con đường cách mạng vô sản. Tiếp nối sau đó là hàng loạt tờ báo mang tính chất đấu tranh như: Tranh đấu, Tiến lên, Cờ Giải phóng, Sự thật,… Đó là những tiếng nói đanh thép góp phần quan trọng tạo nên khối đoàn kết toàn dân, hun đúc tinh thần yêu nước, truyền cảm hứng cho phong trào cách mạng rộng khắp cả nước.

Giai đoạn 1930–1945, báo chí cách mạng đã vượt lên trên mọi giới hạn khắt khe của thực dân, hoạt động bí mật nhưng hiệu quả, truyền tải chủ trương của Đảng đến với quần chúng, định hình một nền báo chí phụng sự lý tưởng.

Trong khói lửa chiến tranh – Báo chí là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng

Giai đoạn 1945–1975 là thời kỳ báo chí đồng hành cùng dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Đó là thời kỳ ngòi bút trở thành vũ khí, nhà báo trở thành chiến sĩ.

Trong kháng chiến chống Pháp, báo chí như Cứu quốc, Quân đội Nhân dân, Nhân Dân, Văn nghệ… không chỉ đưa tin về chiến sự mà còn cổ vũ phong trào toàn dân kháng chiến, khơi dậy tinh thần tự lực tự cường, phản ánh cuộc sống gian khổ nhưng đầy khí phách của quân và dân ta.

Trong kháng chiến chống Mỹ, báo chí đã ghi lại một cách sinh động và cảm động nhất hình ảnh “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, phản ánh từ chiến trường ác liệt đến hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Hàng trăm nhà báo đã không tiếc máu xương, ngã xuống giữa chiến trường như Nguyễn Văn Báu, Lê Bá Thuyên, Dương Thị Xuân Quý,… họ đã viết nên những bản tin cuối cùng bằng chính sinh mệnh của mình.

Báo chí trong giai đoạn này đã làm tròn sứ mệnh cổ vũ tinh thần dân tộc, truyền tải thông điệp chính nghĩa của Việt Nam ra thế giới, đồng thời xây dựng hình ảnh một đất nước bất khuất, kiên cường và nhân văn.

Trong công cuộc đổi mới – Báo chí là nhịp cầu của niềm tin và tri thức

Sau năm 1975, đất nước bước vào giai đoạn hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục kinh tế. Báo chí chuyển mình theo định hướng tuyên truyền công cuộc kiến thiết, giáo dục nhân dân tinh thần đoàn kết, lao động và đổi mới.

Năm 1986, Đảng khởi xướng công cuộc Đổi mới toàn diện, đây cũng là bước ngoặt lớn với báo chí Việt Nam. Báo chí không chỉ là công cụ tuyên truyền một chiều mà còn trở thành diễn đàn xã hội, phản ánh tiếng nói của nhân dân, phát hiện những bất cập trong quản lý, tham gia chống tiêu cực, đấu tranh phòng chống tham nhũng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân.

Các tờ báo như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Tiền Phong, Lao Động, Pháp luật Tp.HCM… nổi lên như những “ngọn lửa nhỏ” thắp sáng tinh thần phản biện, đổi mới và tiến bộ. Những tác phẩm báo chí điều tra dũng cảm, những loạt bài mang tính xã hội sâu sắc đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng công chúng, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính, hoàn thiện thể chế, nâng cao tính minh bạch trong xã hội.

Đây cũng là thời kỳ báo chí góp phần không nhỏ trong việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phổ biến kiến thức khoa học, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới.

Trong thời đại số – Báo chí và thách thức chuyển đổi

Bước vào thế kỷ XXI, đặc biệt là từ sau năm 2010, sự phát triển bùng nổ của công nghệ, mạng xã hội và truyền thông số đã đặt báo chí Việt Nam trước những thách thức và cơ hội mới.

Trên không gian mạng, thông tin được lan truyền nhanh chóng, phi tuyến tính, nhiều khi không được kiểm chứng. Báo chí chính thống đứng trước áp lực phải đổi mới hình thức, rút ngắn quy trình sản xuất tin bài, tiếp cận người đọc nhanh hơn, nhưng vẫn đảm bảo giá trị cốt lõi là sự thật – khách quan – định hướng đúng đắn.

Sự ra đời của báo điện tử, báo đa phương tiện, các hình thức báo chí dữ liệu (data journalism), báo chí giải pháp (solutions journalism) hay truyền thông tích hợp đang mở ra những hướng đi mới. Nhiều cơ quan báo chí đã tiên phong ứng dụng AI, video tương tác, podcast, mạng xã hội để mở rộng độ bao phủ và mức độ tương tác với độc giả.

100 năm – một nền báo chí vì dân, do dân và phụng sự nhân dân

Trải qua một thế kỷ hình thành và phát triển, báo chí Việt Nam đã chứng minh là một trong những lực lượng nòng cốt góp phần làm nên thành công của cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ghi nhận sự đóng góp to lớn ấy, Đảng và Nhà nước đã dành nhiều chủ trương, chính sách nhằm củng cố vai trò của báo chí, đồng thời vinh danh nhiều nhà báo lão thành, nhà báo liệt sĩ và các tác phẩm tiêu biểu.

Tính đến năm 2025, cả nước có hơn 800 cơ quan báo chí, hàng nghìn nhà báo được cấp thẻ hành nghề, cùng đội ngũ cộng tác viên rộng khắp, trải dài từ biên giới, hải đảo đến tận các vùng sâu vùng xa. Họ là những người lặng lẽ cống hiến từng ngày để chuyển tải sự thật, phản ánh cuộc sống, định hướng xã hội và giữ gìn niềm tin nơi công chúng.

Từ thành thị đến nông thôn, từ nghị trường Quốc hội đến cánh đồng, nhà máy, trường học… nơi nào cũng có dấu chân của người làm báo. Họ không chỉ là người kể chuyện, mà là người tham gia vào câu chuyện phát triển của đất nước.

Báo chí Việt Nam cần tiếp tục khẳng định vai trò định hướng dư luận, xây dựng niềm tin xã hội trong bối cảnh thông tin ngày càng phân mảnh. Những người làm báo hôm nay không chỉ viết hay, nói giỏi, mà còn phải biết lắng nghe, biết “sống trong lòng nhân dân” và phản ánh hơi thở của thời đại. Sự phát triển của AI, truyền thông đa nền tảng sẽ không thể thay thế được “trái tim và bản lĩnh” của người làm báo.

Một thế kỷ đã qua, báo chí cách mạng Việt Nam, từ những dòng chữ đầu tiên nơi đất khách cho đến những bản tin nóng hổi giữa thời đại số hóa vẫn luôn giữ trọn sứ mệnh lịch sử: là ngọn đuốc soi đường, là tiếng nói của sự thật, và là nhịp cầu giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Hành trình 100 năm ấy không chỉ đáng tự hào, mà còn là lời hứa hẹn mạnh mẽ cho tương lai: Báo chí sẽ tiếp tục đồng hành, tiếp lửa và kiến tạo những giá trị mới cho sự nghiệp phát triển đất nước bền vững, công bằng và nhân văn.

Viết Dinh